Product Description

Eski İmaret Camii, also known as Eski İmaretiatik Camii, is a historic mosque located in Istanbul’s Fatih district, near the Golden Horn. Originally built as the Church of the Monastery of Christ Pantepoptes during the Byzantine Empire, this structure is one of the city’s oldest surviving examples of Byzantine religious architecture. After the Ottoman conquest of Constantinople in 1453, the building was converted into a mosque, as was common for many Byzantine churches. Today, it serves as both a place of worship and a historical landmark, showcasing Istanbul’s layered history.

Byzantine Origins

The original church, built in 1081–1087, was commissioned by Byzantine Emperor Nikephoros III Botaneiates. The name Pantepoptes, meaning “All-Seeing Christ,” reflects the dedication of the monastery to Christ, emphasizing His omniscience. Perched on one of Istanbul’s seven hills, the monastery offered panoramic views of the city and the Golden Horn, symbolizing its spiritual and physical elevation.

Architecturally, the church was a classic example of Komnenian-period Byzantine design, featuring a domed-cross plan with finely crafted brick and stone masonry. The interior was once adorned with vibrant frescoes and mosaics, depicting biblical scenes and saints, though most of these decorations have not survived.

Conversion into a Mosque

After the Ottoman conquest, the church was repurposed as a mosque and renamed Eski İmaret Camii (“Old Soup Kitchen Mosque”). It is believed to have been used as an imaret, or public soup kitchen, before being formally designated as a mosque. The conversion included the addition of Islamic elements, such as a mihrab (prayer niche) and minbar (pulpit), while retaining much of the original Byzantine structure.

The name “Eski İmaret” highlights the building’s dual historical role as a center for both spiritual devotion and social welfare, embodying Ottoman values of community care.

Architectural Features

The mosque’s architecture reflects its Byzantine roots with a domed-cross layout, characteristic of the period. The central dome, supported by four arches, creates a spacious and harmonious interior. The building’s exterior features the distinct brick-and-stone alternation typical of Byzantine construction.

The Ottomans preserved much of the structure’s original design, making only minimal modifications. The thick walls and high windows create a serene and contemplative atmosphere, while the remnants of the original Byzantine design are visible in the building’s overall layout and structural details.

Historical and Cultural Significance

Eski İmaret Camii is a rare example of a Byzantine church from the Komnenian era that has survived relatively intact. It offers valuable insights into the architectural innovations of the period and the transition from Byzantine to Ottoman religious architecture.

The mosque’s role as both a place of worship and a social institution reflects Istanbul’s historical function as a center of faith, charity, and community.

Visiting Eski İmaret Camii

Located in a quieter part of the Fatih district, Eski İmaret Camii is less frequented by tourists compared to more prominent landmarks, offering visitors a tranquil and reflective experience. Its location near the Golden Horn makes it a great addition to an itinerary exploring the historic neighborhoods of Istanbul.

Although its original mosaics and frescoes have not survived, the mosque’s architecture and historical significance make it a must-visit for those interested in Byzantine and Ottoman heritage. Eski İmaret Camii provides a unique glimpse into Istanbul’s past, where empires and faiths converged, leaving behind a legacy of cultural richness.

---

Eski İmaret Camii, diğer adıyla Eski İmaretiatik Camii, İstanbul’un Fatih ilçesinde, Haliç yakınlarında yer alan tarihî bir camidir. Bizans döneminde Christ Pantepoptes Manastırı Kilisesi olarak inşa edilen bu yapı, şehrin hayatta kalan en eski Bizans dini mimari örneklerinden biridir. 1453 yılındaki İstanbul’un Fethi’nin ardından, birçok Bizans kilisesinde olduğu gibi, camiye dönüştürülmüştür. Günümüzde hem bir ibadet mekânı hem de tarihî bir anıt olarak varlığını sürdürmektedir.

Bizans Kökenleri

Bu kilise, Bizans İmparatoru III. Nikephoros Botaneiates tarafından, 1081-1087 yılları arasında inşa ettirilmiştir. Pantepoptes ismi, “Her Şeyi Gören Mesih” anlamına gelir ve manastırın Mesih’e adandığını, onun her şeyi gören ilahi gücünü vurguladığını ifade eder. İstanbul’un yedi tepesinden birinde konumlanan manastır, Haliç’in ve şehrin panoramik manzarasını sunmasıyla hem ruhani hem de fiziksel bir yükselme sembolü olmuştur.

Mimari olarak, kilise, Komnenos dönemi Bizans tasarımının klasik bir örneğidir. Haç planlı kubbeli bir yapıya sahip olan kilisenin, özenle işlenmiş taş ve tuğlalardan oluşan bir cephesi vardır. İç mekânı bir zamanlar freskler ve mozaiklerle süslenmiş, İncil’den sahneler ve aziz figürleriyle zenginleştirilmişti; ancak bu süslemelerin çoğu günümüze ulaşmamıştır.

Camiye Dönüşüm

Fetih sonrası yapı, Eski İmaret Camii adıyla camiye dönüştürülmüştür. İlk olarak bir imaret (aşevi) olarak kullanıldığı, daha sonra cami işlevi kazandığı düşünülmektedir. Dönüşüm sırasında, mihrab ve minber gibi İslami unsurlar eklenmiş, ancak orijinal Bizans yapısının büyük bir kısmı korunmuştur.

“Eski İmaret” adı, yapının sadece dini değil, aynı zamanda toplumsal bir misyon taşıdığını vurgular. Bu, Osmanlı’nın toplumsal yardımlaşmaya verdiği önemi yansıtır.

Mimari Özellikler

Cami, Bizans kökenlerini yansıtan haç planlı kubbeli bir tasarıma sahiptir. Merkezi kubbe, dört kemer üzerine oturur ve geniş, huzurlu bir iç mekân oluşturur. Dış cephedeki taş ve tuğla kullanımı, Bizans mimarisine özgü bir özelliktir.

Osmanlılar, yapının genel tasarımını büyük ölçüde korumuş, sadece ibadet için gerekli bazı değişiklikler yapmıştır. Kalın duvarları ve yüksek pencereleri, sakin ve ruhani bir atmosfer yaratır.

Tarihî ve Kültürel Önemi

Eski İmaret Camii, Komnenos dönemi Bizans kiliselerinden günümüze kadar nispeten sağlam kalan nadir örneklerden biridir. Yapı, Bizans mimarisinin yenilikçi özelliklerini ve Bizans’tan Osmanlı’ya dini mimarideki geçişi anlamak için değerli bir fırsat sunar.

Caminin hem ibadet mekânı hem de sosyal bir kurum olarak hizmet vermiş olması, İstanbul’un inanç, hayırseverlik ve toplumsal dayanışma merkezi olarak taşıdığı önemi yansıtır.

Eski İmaret Camii’ni Ziyaret

Fatih ilçesinin daha sakin bir bölgesinde yer alan Eski İmaret Camii, turistler tarafından daha az bilinen bir noktadır ve ziyaretçilere huzurlu ve düşünceli bir deneyim sunar. Haliç’e yakın konumu, bu bölgenin tarihî mahallelerini keşfederken ideal bir durak noktasıdır.

Her ne kadar orijinal mozaik ve freskleri günümüze ulaşmamış olsa da, caminin mimarisi ve tarihî önemi, Bizans ve Osmanlı mirasına ilgi duyanlar için mutlaka görülmesi gereken bir destinasyon haline getirir. Eski İmaret Camii, İstanbul’un çok katmanlı geçmişini ve inançların bir arada yaşama kültürünü gözler önüne seren eşsiz bir yapıdır.